Agresja u papug to częsty problem spotykany w niewoli. Niestety najczęściej problemy z agresją pojawiają się u osób, które nie mają dużego doświadczenia z większymi gatunkami papug. Duże papugi takiej jak amazonki, żako, ary czy kakadu mają potężny dziób i potrafią wyrządzić ogromne szkody na ciele człowieka. Nic dziwnego, że gdy pojawia się agresja u takich papug, wiele z nich oddawanych jest do adopcji i kolejnego domu. Wynika to też pośrednio z warunków, jakie mają papugi w niewoli. Jednak jak u każdego innego gatunku, zachowanie agresywne ma kilka etiologii a sama agresja, agresji nierówna. Do etiologii zachowań agresywnych u ptaków domowych zalicza się lęk, walkę o zasoby, terytorialność czy np. przywiązanie do partnera. Diagnoza wszelkich zaburzeń zachowania opiera się na historii behawioralnej, obserwacji zachowań papugi w różnych miejscach i z różnymi osobami. Środowisko również ma ogromny wpływ na zachowania agresywne. Jeśli borykasz się z problemem agresji, musisz w pierwszej kolejności zrozumieć z czego wynika ta agresja. Dzięki temu będziesz w stanie pracować i modyfikować środowisko czy swoje zachowania, które mogą powodować frustrację pierzaka.
Agresja lękowa
Agresja wywołana strachem pojawia się, gdy papuga czuje się zagrożona lub osaczona i nie ma możliwości ucieczki (np. gdy wkładamy rękę do klatki). Jest to reakcja obronna na sytuacje, które ptak postrzega jako niebezpieczne. Odpowiednie środowisko w okresie pisklęcym ma ogromny wpływ na stabilność emocjonalną. Papugi mogą bać się człowieka, dłoni czy nowych przedmiotów. Kiedy tak się dzieje, należy odczulać ptaki, by nie reagowały lękiem. Niestety wiele osób nie dostrzega, że papugi wykazują neofobię, strach przed nowościami. Papuga, która nie ma możliwości ucieczki od nieprzyjemnych bodźców, które powodują u niej lęk, zaczyna reagować agresją. Jest to całkowicie zrozumiałe. Zwierzę, które nie ma możliwości ucieczki, podejmuje się ataku.
Agresja z braku kontroli
W przypadku większości zwierząt utrata kontroli nad środowiskiem połączona z utratą zdolności przewidywania tego, co się wydarzy, jest bardzo stresująca. Dlatego papugi bez kontroli nad swoim środowiskiem mogą być bardziej agresywne. Ten rodzaj agresji często spotykany jest w niewoli u ar czy amazonek. Takie nasilenie agresji może występować częściej u ptaków należących do ludzi z niewielkim doświadczeniem z ptakami, którzy nie potrafią bądź nie rozumieją jak odpowiednio stymulować środowisko papugi. Papugi należą do inteligentnych zwierząt i pewne poczucie kontroli jest dla nich niezwykle ważne w niewoli, gdzie tak naprawdę nie mogą kontrolować zbyt wielu aspektów życia.
Papugi, które nie mają jak sprawować władzy nad swoim życiem, zmuszone do przystosowania się do życia z człowiekiem, wedle JEGO zasad, często kończy się to problemami behawioralnymi – agresją, autoagresją, czy nadmierną wokalizacją. Zwierzę zastępuje sobie niejako pewne zachowania, które zostały mu odebrane nieświadomie przez człowieka. Ponadto istnieją podstawy, aby postawić hipotezę, że brak kontroli wyjaśnia niektóre, jeśli nie wiele, patologicznych zachowań, które obserwujemy u papug w niewoli, takich jak samookaleczenia, zabijanie partnerów, fobie czy lęki. Nauka pokazuje, że istnieje wiarygodna korelacja między zdrowiem emocjonalnym, behawiorem, a kontrolą w środowisku.
Agresja terytorialna
Agresja terytorialna ma miejsce, gdy papuga broni swojego terytorium przed intruzami. Terytorium to może obejmować klatkę, stojak do zabawy, lub dowolne miejsce, które papuga uważa za swoje. Agresja terytorialna jest szczególnie powszechna u niektórych gatunków papug (np. mnichy, ary, żako, konury). Modyfikacja zachowania w obliczu agresji terytorialnej ma charakter wieloaspektowy. Papugi naturalnie chronią swojego miejsca, jednak w niewoli, kiedy papuga nie ma zbytnich możliwości eksploracji środowiska i jest przez wiele godzin zamknięta w klatce, może wykazywać zwiększoną agresję terytorialną. Agresja terytorialna staje się niezwykle uciążliwa podczas sezonu lęgowego. Wiele osób wtedy nie radzi sobie z agresją papugi i szuka pomocy behawiorysty lub zoopsychologa. Należy pamiętać, że agresja terytorialna może objawiać się cały rok, szczególnie jeśli zwierzę nie ma dużej przestrzeni, jest ciągle zamknięte w klatce i brakuje odpowiedniej stymulacji środowiska.
Agresja związana z partnerem
Papugi mają skłonność do tworzenia niezdrowych par i więzi ze swoim opiekunem. Taka agresja jest często obserwowana u właścicieli kakadu, amazonek, ary czy żako. Zachowanie często zaczyna być problematyczne w okresie lęgowym. Niestety wiele opiekunów promuje niezdrowe relacje z papugami. Papuga przesiaduje ciągle na ramieniu, jest stateczna, nie ma zajęcia, a jej jedyną rozrywką staje się przytulanie czy głaskanie z właścicielem. Ptak taki niejako uzależnia się od człowieka i będzie go bronić jak największego skarbu w trakcie sezonu lęgowego. Niestety to się wiąże z atakami na innych domowników. Sytuacja staje się krytyczna, w momencie kiedy z agresywną papugą żyją małe dzieci. Należy promować zdrowy typ relacji z papugą, oparty na przyjaźni. Nieświadomy opiekun podnieca papugę swoim głaskaniem, powoduje jej frustrację, która narasta. Może wtedy dojść do agresji przekierowanej i ataków na swojego ulubionego człowieka.
Agresja między ptakami
W naturalnym środowisku papugi mają mnóstwo przestrzeni, którą mogą dzielić ze stadem. Niestety w wielu domach papugi żyją samotnie przez większość czasu, są ręcznie wykarmione przez człowieka i nie posiadają umiejętności stadnych. W wielu przypadkach przyczyny agresji między ptakami są takie same: Strach, obrona terytorialna i agresja związana z partnerami mogą odegrać ważną rolę. Papuga nie ma często umiejętności społecznych i nie potrafi nawiązać zdrowych relacji z innymi papugami. Jest to o tyle przykre i szkodliwe, że takie papugi bardzo ciężko połączyć z innymi. Wiele papug w niewoli nigdy nie miało kontaktu z ptakiem swojego gatunku. Wiele papug nie zna mowy ciała czy wokalizacji, co powoduje trudności w połączeniu papug w niewoli. Brak umiejętności społecznych, nieprawidłowa socjalizacja, zbyt mały teren, brak odpowiedniej stymulacji środowiska – to wszystko prowadzi do agresji między papugami.
Agresja przekierowana
Jest to rodzaj agresji, który nie jest bezpośrednio skierowany na źródło frustracji czy stresu, ale na inny, łatwiej dostępny obiekt. Zrozumienie tego rodzaju agresji jest kluczowe dla skutecznego zarządzania zachowaniami papug i poprawy ich dobrostanu. Agresja przekierowana występuje, gdy papuga, która doświadcza frustracji, lęku lub pobudzenia, nie może wyładować swojego napięcia na rzeczywiste źródło tych emocji i zamiast tego przenosi agresję na inny cel. Może to być inny ptak, członek rodziny, przedmiot lub nawet właściciel.
Mechanizm ten działa na zasadzie rozładowania emocji. Gdy papuga nie ma możliwości bezpośredniego zareagowania na bodziec wywołujący stres, może przenieść swoje emocje na najbliższy obiekt. Przykładem może być sytuacja, gdy papuga widzi coś, co ją stresuje przez okno, ale nie może dosięgnąć źródła swojego niepokoju i atakuje zamiast tego swojego opiekuna. Agresja przekierowana to częsty problem i wymaga on dokładnego przyjrzenia się sytuacji środowiskowej i społecznej papugi w niewoli.
Agresja i zabawa
Młode papugi, podobnie jak dzieci, uczą się poprzez zabawę. W trakcie zabawy mogą wykazywać zachowania, które wyglądają na agresywne, np. podszyczypywanie, łapanie za stopy, przewracanie, gonitwa, turlanie się, zapasy. Te agresywne zachowania są często nieszkodliwe i stanowią naturalny sposób na rozwijanie umiejętności motorycznych, społecznych i umysłowych.
Rozróżnienie między zabawą a rzeczywistą agresją
Dla opiekunów papug kluczowe jest rozróżnienie między zabawą a prawdziwą agresją. Oto kilka wskazówek:
- Intensywność i kontekst: Zabawa jest zazwyczaj mniej intensywna i ma bardziej pozytywny kontekst niż prawdziwa agresja.
- Częstotliwość i regularność: Agresywne zachowania zabawowe są zazwyczaj krótkotrwałe i występują w kontekście interakcji społecznych.
- Oznaki stresu: Jeśli papuga wykazuje oznaki stresu, takie jak napuszone pióra, rozszerzone źrenice czy głośne krzyki, może to wskazywać na rzeczywistą agresję, a nie na zabawę.
Agresja a stan zdrowia
Agresja u papug może być zarówno symptomem, jak i przyczyną problemów zdrowotnych. Zachowania agresywne mogą sygnalizować, że ptak cierpi na określone schorzenia fizyczne lub psychiczne, a jednocześnie chroniczna agresja może prowadzić do dalszych problemów zdrowotnych. Zrozumienie związku między agresją a stanem zdrowia papugi jest kluczowe dla zapewnienia jej odpowiedniej opieki i dobrostanu. Papugi, podobnie jak inne zwierzęta, mogą wykazywać agresję, gdy odczuwają ból lub dyskomfort. Może to być spowodowane różnymi problemami zdrowotnymi, takimi jak: choroby stawów, zapalenia narządów (szczególnie wątroby), choroby wirusowe, czy pasożytnicze (jak np. ptaszyniec czy piórojady), etc. Należy pamiętać, że infekcje wirusowe, bakteryjne lub grzybicze mogą powodować zmiany w zachowaniu papug. Dlatego tak ważne są kontrolne wizyty u lekarza weterynarii.
Autorka: Ada Włoch